Trong bối cảnh các địa phương sẽ chuyển sang mô hình tổ chức bộ máy hành chính mới từ ngày 1/7 tới, việc Luật Quy hoạch còn tồn tại nhiều bất cập đã trở thành một trong những rào cản lớn cản trở hoạt động đầu tư phát triển. Tại kỳ họp Quốc hội ngày 28/5, nhiều đại biểu nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải bổ sung, sửa đổi Luật Quy hoạch hiện hành, đặc biệt trong bối cảnh điều chỉnh địa giới hành chính và tổ chức bộ máy mới của các địa phương đang được triển khai mạnh mẽ.
Quy hoạch vẫn còn chồng chéo, gây cản trở phát triển
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, nếu Luật Quy hoạch không được điều chỉnh kịp thời, khi các địa phương áp dụng mô hình tổ chức mới từ ngày 1/7, sẽ phát sinh nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án. Do vậy, việc sửa luật cần được tiến hành khẩn trương, đặc biệt là tập trung vào ba vấn đề cốt lõi nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn.
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Duy Thanh (đoàn Cà Mau) nhận định rằng quy hoạch là yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy phát triển đồng bộ giữa các địa phương và vùng kinh tế. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy số lượng quy hoạch tại mỗi địa phương quá lớn – trung bình từ 40 đến 100 loại – gây nên sự phân mảnh không gian phát triển và làm đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa trên phạm vi cả nước.
Ông Thanh nhấn mạnh: “Mỗi địa phương như một nền kinh tế riêng biệt, nhưng lại thiếu liên kết và hỗ trợ lẫn nhau. Sản xuất thiếu tính chuỗi, khiến tiềm năng phát triển quốc gia không được phát huy”.
Thiếu không gian phát triển vì “chồng bản đồ quy hoạch”
Một trong những thực trạng đáng lo ngại hiện nay là sự chồng chéo giữa các quy hoạch khác nhau khiến doanh nghiệp và địa phương lâm vào thế bí khi triển khai dự án. Đại biểu Thanh cho rằng, nếu tiếp tục duy trì phương pháp “chồng ghép bản đồ quy hoạch”, không gian phát triển sáng tạo và kinh tế sẽ bị bóp nghẹt, vì hễ triển khai dự án nào cũng có nguy cơ “vướng” một quy hoạch nào đó.
Bên cạnh đó, Luật Quy hoạch hiện tại chưa cập nhật đầy đủ các chuyển biến của mô hình phát triển mới – đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và xu hướng phát triển bền vững. Ngoài ra, luật vẫn còn thiếu các quy định mang tính bảo vệ, chẳng hạn như các điều cấm trong quy hoạch có nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến di sản văn hóa hay hệ sinh thái tự nhiên quốc gia.
Từ thực tế đó, ông Thanh đề xuất rút gọn số lượng quy hoạch còn tối đa 6 loại tại mỗi địa phương, trong đó có:
- Quy hoạch tổng thể quốc gia
- Quy hoạch phát triển kinh tế theo chuỗi cung ứng hàng hóa
- Quy hoạch tỉnh mới
- Quy hoạch ngành kỹ thuật trọng yếu như an ninh quốc phòng, giao thông, ba loại rừng, cảng biển và sân bay
Đồng thời, đại biểu này đề nghị loại bỏ khoảng 70 loại quy hoạch ngành kỹ thuật không cần thiết, thay thế bằng các chiến lược phát triển hoặc tiêu chuẩn kỹ thuật – điều này vừa giảm chi phí ngân sách, vừa tăng hiệu quả quản lý và mở rộng không gian sáng tạo cho doanh nghiệp.
Vì sao sửa nhiều nhưng vẫn “vướng”?
Đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) nêu vấn đề then chốt: “Tại sao Luật Quy hoạch đã sửa nhiều lần nhưng vẫn chưa khắc phục được tình trạng rối rắm?”. Ông cho rằng, cốt lõi của vấn đề nằm ở việc thiếu sự chuyển đổi tư duy và năng lực tổ chức thực hiện trong đội ngũ cán bộ.
Cụ thể, mặc dù tinh thần của Luật Quy hoạch mới là chuyển từ cách làm truyền thống theo từng ngành riêng lẻ sang phương pháp quy hoạch tích hợp, đa ngành và có tính liên thông, nhưng trên thực tế, đội ngũ cán bộ vẫn áp dụng cách tiếp cận cũ, chưa thích ứng với phương pháp mới. “Sự lúng túng trong triển khai phản ánh sự thiếu hụt nghiêm trọng về nhân sự hiểu đúng, làm đúng với tinh thần đổi mới của luật”, ông Hạ nhận định.
Thiếu “nhạc trưởng” trong điều phối quy hoạch
Một vấn đề khác cũng được đại biểu Tạ Văn Hạ nhấn mạnh là sự thiếu vắng một đầu mối điều phối chung – một “nhạc trưởng” – để kết nối và tích hợp các quy hoạch một cách hiệu quả. Điều này dẫn đến tình trạng quy hoạch chồng lấn, xung đột mục tiêu và không gian giữa các cấp quy hoạch khác nhau: từ cấp quốc gia, vùng cho tới địa phương.
“Dù dự thảo Luật có đề cập đến việc cho phép lập song song quy hoạch quốc gia, vùng và tỉnh, nhưng nếu thiếu sự điều phối, sự thống nhất về mục tiêu, chỉ tiêu thì chắc chắn sẽ xảy ra mâu thuẫn, thậm chí gây chậm tiến độ triển khai”, ông Hạ lo ngại.
Ông cũng nhấn mạnh rằng, nếu không xác định đúng nguyên nhân cốt lõi, thì dù có tiếp tục sửa đổi, Luật Quy hoạch vẫn sẽ gặp nhiều vướng mắc khi đi vào thực tiễn.
Ưu tiên sửa đổi ba vấn đề trọng yếu
Phát biểu kết luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh, trong bối cảnh các địa phương chuyển đổi mô hình tổ chức, việc sửa đổi Luật Quy hoạch là yêu cầu tất yếu và không thể trì hoãn. Việc sửa luật sẽ tập trung vào ba vấn đề then chốt:
- Giảm số lượng quy hoạch cục bộ và chuyên ngành, để tránh chồng chéo và tạo ra không gian phát triển linh hoạt hơn cho các địa phương và doanh nghiệp.
- Tăng tính liên kết vùng và tích hợp trong quy hoạch, bảo đảm các quy hoạch từ trung ương tới địa phương đều được kết nối logic, thống nhất về mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội.
- Nâng cao chất lượng nhân lực và xây dựng bộ máy điều phối quy hoạch chuyên nghiệp, đóng vai trò “nhạc trưởng” kết nối hiệu quả giữa các ngành, các cấp và các vùng.
Luật Quy hoạch là công cụ then chốt trong việc định hình không gian phát triển quốc gia, vùng và địa phương. Tuy nhiên, nếu không được sửa đổi phù hợp với thực tiễn và mô hình tổ chức mới, luật có nguy cơ trở thành rào cản thay vì công cụ hỗ trợ phát triển.
Việc Quốc hội thảo luận kỹ lưỡng, lắng nghe ý kiến của các đại biểu từ nhiều góc độ là dấu hiệu tích cực. Song song đó, quá trình sửa luật cần bảo đảm bám sát thực tiễn, đổi mới tư duy và chú trọng nâng cao năng lực tổ chức thực thi. Chỉ khi ấy, Luật Quy hoạch mới thật sự là nền tảng vững chắc để thúc đẩy phát triển bền vững trong thời đại mới.
Nguồn tham khảo: VnEconomy
